Mononukleoza u dzieci – objawy, przyczyny i metody leczenia
Mononukleoza zakaźna dotyka przede wszystkim dzieci, nastolatków i młodych dorosłych. Jej przebieg charakteryzuje się gorączką, zapaleniem gardła i powiększeniem węzłów chłonnych. Choć jej nazwa brzmi dość groźnie, to zakażenie w większości przypadków samoogranicza się w ciągu kilkunastu dni, nie pozostawiając powikłań. Co to jest mononukleoza u dzieci? Jak długo trwa i jak dochodzi do zarażenia? Jak w praktyce wygląda leczenie mononukleozy u najmłodszych pacjentów?
Co wywołuję mononukleozę u dzieci? Jak dochodzi do zarażenia mononukleozą?
Mononukleozę zakaźną u dzieci i dorosłych wywołuje wirus Epsteina-Barr (EBV). Przenosi się on poprzez kontakt ze śliną zarażonej osoby (właśnie dlatego mononukleoza bywa nazywana chorobą pocałunków lub chorobą zakochanych). U dzieci transfer wirusa odbywa się najczęściej w wyniku używania tych samych sztućców, szczoteczek do zębów, gryzaków i wszystkich innych przedmiotów mających kontakt ze śliną. Mononukleoza bardzo rzadko przenosi się drogą kropelkową (choć oczywiście nie jest to wykluczone). Na zakażenie najbardziej narażone są dzieci i dorośli z obniżoną odpornością (na przykład w trakcie antybiotykoterapii).
Niestety, obecnie nie istnieje szczepionka chroniąca przed zakażeniem mononukleozą. Aby go uniknąć, należy stosować się do podstawowych zasad higieny osobistej, a co najważniejsze – unikać współdzielenia przedmiotów higienicznych lub sztućców z inną osobą. Warto na ten fakt uczulić dzieci w wielu przedszkolnym i szkolnym, u których ryzyko zachorowania (z uwagi na codzienny kontakt z kolegami i koleżankami) jest stosunkowo wysokie.
Mononukleoza u dzieci – czy jest groźna? To pytanie zadaje sobie wielu rodziców, otrzymujących taką diagnozę dla swojej pociechy. Na szczęście choroba ta nie zagraża życiu i zdrowiu pacjentów, a w większości przypadków terapia opiera się na domowym leczeniu objawowym (o czym piszemy w dalszej części tekstu).
Mononukleoza u dzieci – wysypka, gorączka i inne objawy
Mononukleoza zakaźna u dzieci daje nieswoiste objawy, które mogą być mylone z innymi infekcjami wirusowymi – w tym z grypą, przeziębieniem czy tak zwanymi „chorobami wieku dziecięcego” (odrą, świnką, różyczką). Wśród symptomów mononukleozy wyróżniają się trzy konkretne objawy, określane mianem zespołu mononukleozowego. Mowa tu o wysokiej gorączce utrzymującej się przez długi czas (nawet do 3 tygodni) i niereagującej na leki przeciwgorączkowe, a także o powiększonych węzłach chłonnych i stanie zapalnym gardła (anginie).
Oprócz przywołanej triady objawów, symptomy mononukleozy u dzieci to także:
- czerwona wysypka na tułowiu – klatce piersiowej i plecach – zwykle po podaniu antybiotyków z grupy penicylin;
- osłabienie, ospałość, zaburzenia koncentracji, ogólne złe samopoczucie;
- bóle mięśni i stawów, a także bóle gardła, brzucha i głowy;
- obrzęk powiek (objaw ten najczęściej występuje u dzieci – rzadziej u dorosłych);
- powiększenie śledziony i wątroby (widoczne w obrazie USG jamy brzusznej).
Mononukleoza u dzieci – leczenie szpitalne i domowe
Mononukleoza zakaźna u dzieci, podobnie jak wiele innych chorób wirusowych, wymaga leczenia objawowego, polegającego na łagodzeniu symptomów. U najmłodszych pacjentów stosuje się więc niesteroidowe leki przeciwzapalne, paracetamol, a także substancje miejscowo znieczulające gardło i powlekające błony śluzowe jamy ustnej. Oprócz tego choremu zalecany jest odpoczynek, duża ilość snu oraz zaniechanie aktywności fizycznej (wiąże się to przede wszystkim z ryzykiem uszkodzenia powiększonej śledziony).
Co istotne – w leczeniu mononukleozy nie stosuje się antybiotyków. Ich włączenie jest zasadne jedynie w przypadku nadkażeń bakteryjnych gardła czy rozwoju bakterii w górnych i dolnych drogach oddechowych.
Leczenie szpitalne w przypadku mononukleozy zakaźnej u większości pacjentów nie jest konieczne. Wszystkie objawy ustępują całkowicie do 3-4 tygodni od ich pojawienia się, nie pozostawiając powikłań. Hospitalizacji wymagają jedynie najcięższe przypadki, takie jak mononukleoza u niemowląt, towarzyszące chorobie duszności i omdlenia czy powikłania w postaci zaburzenia funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Przebycie mononukleozy daje pacjentowi odporność na całe życie.
Źródła:
- Dr med. E. Duszczyk, Mononukleoza zakaźna [w:] Medycyna Praktyczna, 10.11.2016
- Ołdak, Mononukleoza zakaźna [w:] Pediatria po Dyplomie 06/2012
- Dr n. med. T. Jarmoliński, lek. J. M. Wrembel, Mononukleoza zakaźna – podstępna choroba o wielu obliczach [w]: Pediatria po Dyplomie 06/2019
- Paweł Rajewski, Piotr Rajewski, K. Waleśkiewicz-Ogórek, Mononukleoza zakaźna – opis przypadku [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 9, nr 4
